Yossel

Tekenaar: Kubert Joe
Scenarist: Kubert Joe
Uitgever: Ibooks

Wat bezielt een tekenaar om zichzelf een nieuwe jeugd te geven in een stripverhaal als hij er een van de grootste misdaden tegen de menselijkheid in ondergaat? De vraag stellen, is ze beantwoorden, maar na het dichtklappen van Yossel zijn we er te murw door geslagen. Hoewel de in 1926 in Polen geboren Joe Kubert zich een what if?-jeugd toebedeeld, zijn de omstandigheden die hij minutieus beschrijft helaas geen fictie.

Joe Kubert was amper twee maanden jong toen zijn Joodse ouders met zijn zus naar de States emigreerden. Het scheelde niet veel of het gezin werd de toelating op Amerikaans gebied ontzegd. In Yossel stelt Joe zich de vraag wat er zou gebeurd zijn als zijn familie in Warschau was gebleven.

In 1941 overkomt de dertienjarige Yossel wat er met zoveel andere Joden in de stad gebeurde: ze werden door de nazi’s samengedreven in een getto “voor hun eigen bescherming”. Het was de eerste stap naar de uitroeiing van de Joden. Maar de nazi’s hebben het wel voor Yossel wiens tekeningen van superhelden — Übermenschen in hun ogen — in de smaak vallen. Yossel krijgt extra voedsel toegespeeld dat hij deelt met zijn familie. Ondertussen legt hij het dagelijks leven, of eerder de honger, de ontberingen, de ziektes, de sterfgevallen en het geweld in het getto op papier vast. Zijn tekentalent redt hem van de deportatie, maar zijn familie verdwijnt naar Auschwitz. Door een ontsnapte gevangene uit dat concentratiekamp leert Yossel wat er met zijn familie en andere gedeporteerden gebeurt. De in het getto overgebleven Joden hebben er al wel over gehoord, maar de details kenden ze niet. En die details zijn afgrijselijk. Yossel sluit zich vervolgens aan bij een groepje dat de bewoners van het getto overtuigt om zich te verzetten. Op 19 april 1943 volgt er een opstand, een strijd die ze niet kunnen winnen.

De aanpak om bij potloodtekeningen (alsof ze werkelijk uit een schetsboek komen) tekstkaders te plaatsen waardoor rechtstreekse dialogen uitgeschakeld zijn, kostte ons een zekere aanlooptijd om in het verhaal te komen. Die keuze van de auteur motiveerde ons aanvankelijk niet om aan de 128 pagina’s te beginnen. Van zodra de Joden echter worden samengedreven in het getto en de ontberingen beginnen, maakt het niet meer uit op welke manier de gebeurtenissen worden verteld. Je zit ineens op de eerste rij, met je neus zo dicht op de geschetste situaties dat het je ongemakkelijk maakt omdat je alleen maar machteloos kan toekijken. Er is geen hoop, werkelijk geen. Uitzichtloosheid zonder overlevenden, dat weet je uit talloze andere verhalen, documentaires, geschiedenisboeken, enzovoort. Yossel is Kuberts eigen bijdrage aan de geschiedschrijving, een bijzonder plastische vertelling die je gemoedsrust op de proef stelt. De actualiteit leert ons helaas dat de mens hardleers is.

___________________________